نور درنگاره ی معراج اثر سلطان محمد نقاش (با تأکید بر آراء سهروردی)

چکیده: نگاره ی معراج، شاهکار سلطان محمد نقاش، هنرمند قرن دهم هجری، یکی از نمونه های هنری فاخر از نگارگری ایرانی است که روایت معراج رسول اکرم(ص) را با زبانی رمزی و نمادین به تصویر کشیده است. هدف از این رساله خوانش حکمی - عرفانی نور، در نگاره ی معراج است. از آنجا که مطالعات نظری در حوزه ی هنر رسالت عمده ی رمزگشایی و خوانش آثار هنری فاخر را در راستای فهم آنها به عهده گرفته تا راهگشای ادامه ی این مسیر هنری برای هنرمندان دیگر باشد، این پژوهش با استناد به یکی از رویکردهای مطالعات نظری(رویکرد حکمی) بر آن است تا در عالم هنر به رمزگشایی بپردازد. مطالعات بنیادینی همچون، مطالعات تطبیقی، نشانه شناختی، جامعه شناختی، حکمی - عرفانی و ... رسالت امروزه ی محققان دانشگاهی است و تحقیق پیش رو در همین راستاست. از آنجا که محتوای نگاره ی معراج در هم تنیده با مفهوم نور و تجلی آن در نگارگری است، در این نگاره به تحلیل حکمی نور پرداخته می شود و به همین منظور از آراء و نظرات متفکر مسلمان شیخ شهاب الدین سهروردی که بحث جامعی در باب نور دارد، بهره گرفته شود تا با توجه به مبانی فکری او به خوانش این نگاره پرداخته شود. برای این کار ابتدا به طور مختصر جایگاه نور در ادیان ایران پیش از اسلام و سپس جایگاه نور در اسلام و آراء حکمای اسلامی قبل از سهروردی مورد بررسی مختصری قرار می گیرد تا به این وسیله با دانستن پیش زمینه های فکری سهروردی درک بهتر آراء او میسر گردد. در نهایت براساس این نظرات به تبیین جایگاه نور در هنر اسلامی و بالاخص نگارگری اسلامی پرداخته می شود. نگاره ی معراج سلطان محمد به عنوان نمونه ی عینی و مصداقی نگارگری اسلامی در تحقیق پیش رو مورد بررسی قرار می گیرد تا با رویکردی حکمی و روشی توصیفی مورد تحلیل واقع شود. کلید واژه ها: معراج، نور، شیخ اشراق، سلطان محمد نقاش، نگارگری اسلامی، نور فرهی، عالم خیال.